NİKÂHLARI HARAM OLAN KADINLAR Nikâhları haram olan kadınlar sürekli veya geçici olmak üzere ikiye ayrılırlar.
A) Nikâhları Sürekli Haram olanlar a) Kan Hısımlığı (Nesep) Sebebiyle Haram Olan Kadınlar Nesep sebebiyle nikâhı haram olan kadınlar yedi kısımdır:
1. Anneler. Kişiye kendi annesi haram olduğu gibi, annesinin annesi ve babasının annesi de haramdır.
2. Kızlar. Kişiye kendi kızı haram olduğu gibi, kızının kızı ve oğlunun kızı da haramdır.
3. Kız kardeşler. Anne baba bir olan kız kardeşler haram olduğu gibi, baba veya anne bir kız kardeşler de haramdır.
4. Halalar. Kişiye halası haramdır. Babasının ve dedelerinin halaları gibi, annesinin ve ninelerinin halaları da haramdır.
5. Teyzeler. Kişiye teyzesi haramdır. Babaların ve annelerin teyzeleri de haramdır.
6. Erkek kardeşinin kızları. Kişiye erkek kardeşinin kızları haramdır.
7. Kız kardeşinin kızları. Kişiye kız kardeşinin kızları haramdır.130
Bu sınıfları kadına göre düşündüğümüzde, bir kadın şunlarla sürekli olarak evlenemez: Babası, dedeleri, oğulları, üvey oğulları, erkek kardeşleri, erkek ve kız kardeşlerinin çocukları yani yeğenleri, amcaları, dayıları.
Kadına kocasının amcası ve dayısı mahrem değildir; bunlar yabancı hükmündedirler. Kendileriyle evlenme yasağı yoktur. Bunun için onlara karşı örtünmeyi tam olarak yerine getirmeli, davranışlarını buna göre ayarlamalıdır.
130-Nisâ 23; Mevsılî, el-İhtiyâr, 3/84.
b) Evlilik (Sıhriyet) Sebebiyle Haram Olan Kadınlar Sıhriyet (evlenmeden dolayı meydana gelen akrabalık) sebebiyle nikâhı haram olan kadınlar dört kısımdır: 1. Kayınvalideler. Kişiye karısının annesi haram olduğu gibi, annesinin annesi, babasının annesi de haramdır.
2. Üvey kızlar. Kişinin üvey kızı ile evlenmesi haramdır. Bu haramlık, kişinin nikâhtan sonra üvey kızın annesi ile cimâ yapmasıyla meydana gelir. Nikâh kıydığı kadınla cinsî ilişki yapmadan onu boşamış olsa, bu kadının kızı ile evlenebilir. Fakat bir kadının kızıyla sadece nikâh kıymak bile, onun annesiyle evlenmeyi haram eder.
3. Gelinler. Kişiye kendi oğlunun karısı haram olduğu gibi, torunlarının karısı da haramdır. Üvey oğlunun karısı ise haram değildir.
4. Üvey anneler. Kişiye babasının karısı -ki kendinin üvey annesidir- haram olduğu gibi, dedesinin karısı da haramdır.131
131-Nisâ 4/22-23; Mevsılî, el-İhtiyâr, 3/84.
c) Süt Emme Sebebiyle Haram Olan Kadınlar Bunlar nesep ve evlilikten doğan yakınlık sebebiyle nikâhı haram olan kadınlardır. Kişiye, anneleri, kızları, kız kardeşleri, halaları, teyzeleri ve yeğenleri (erkek ve kız kardeşinin kızları) nesep yoluyla haram olduğu gibi süt yoluyla da haramdır. Aynı şekilde evlilik sebebiyle kayınvalideler haram olduğu gibi süt kayınvalide, süt üvey kızı, süt evlât karıları ve sütbaba karıları da haramdır.132
132-Nisâ 4/23; Meydânî, el-Lübâb, 2/4.
Süt Hısımlığı Süt hısımlığının oluşması için gereken şartlar şunlardır: 1. Sütün belli bir süre içinde içilmiş olması. Bu süre doğumdan sonraki sıfır-iki yaş arası olup iki yıldır. Fetvaya uygun olan görüş budur.133
2. Sütün bir kadına ait olması. Kadının evli, dul veya âdetten kesilmiş olması arasında fark yoktur. Aynı hayvanın sütünü içmek süt hısımlığı oluşturmaz.
3. Sütün çocuğun midesine girmiş olması. Emilen sütün az veya çok olması arasında fark olmadığı gibi, sütü memeden emmekle bir kap veya bardaktan içmek arasında da fark yoktur.134
4. Sütün başka bir gıda ile karıştırılmaması. Süte ilâç, su veya hayvan sütü karıştırılması durumunda çoğunluğa itibar edilir. Fakat yemeğe karıştırılan kadın sütü ile süt hısımlığı gerçekleşmez.135
Süt Hısımlığı Kimleri İçerir?
Bu konuda genel kaide şu hadisle konulmuştur: ''Nesepten haram olanlar süt yoluyla da haram olurlar.''136
Süt emen çocuk, o kadının nesepten çocuğu gibi olur. Artık o ailenin fertleriyle ebediyen evlenemez. Buna göre süt emen çocuk süt emziren kadının öz çocuğu olsaydı o aileden kimlerle evlenemeyecekse, süt çocuğu da onlarla evlenemez.
Süt emenin çocukları ve torunları da kendisi gibi süt emdiği annenin nesebi ile evlenemez; ancak onların dışında kalan nesepten hısımları ile süt emziren kadının nesepten çocukları arasında bir akrabalık meydana gelmez, evlenme yasağı oluşmaz, çünkü aralarında kan ve süt yoluyla herhangi bir bağ oluşmamıştır.
Meselâ, süt emen çocuğun nesepten erkek kardeşi, süt emdiği kadının kızı ile evlenebilir. Sütannenin nesepten olan oğlu da sütkardeşinin nesebinden gelen kız kardeşi ile evlenebilir.
Bu iş sadece emen çocuk ile onu emziren kadının çocukları arasında gerçekleşen bir hükümdür.
Süt hısımlığının meydana getirdiği evlenme yasasının sınırı şu prensiple ifade edilmiştir: ''Emenin emzirene nefsi, emzirenin emene nesli haramdır.''137
İki çocuğun arasında süt hısımlığının oluşması için aynı zamanda süt içmiş olmaları gerekmez. Örneğin, bir kadının bir yıl veya daha fazla ara ile emzirdiği iki çocuk arasında da süt hısımlığı oluşur.138
Süt ile sadece evlenme yasağı oluşur, mahremiyet gerçekleşir. Süt yoluyla hısım olanlar, nesepte olduğu gibi birbirine mirasçı olamazlar. Bu hısımlık ile nafaka yükümlülüğü oluşmaz. Velîlik ve vasîlik gerçekleşmez.
133-Damad, Mecmau'l-Enhur, 1/375. Şâfiîler'e göre de iki yıldır.
134-Şâfiîler'e göre beş defa emmek şarttır. Bundan azı hısımlık doğurmaz.
135-Mevsılî, el-İhtiyâr, 3/119; Abdürraşîd, el-Fetâva'l-Velvâliciyye, 1/364 (Beyrut 2002).
136-Buhârî, Şehâdât, 7; Müslim, Radâ, 1; İbn Hibbân, Sahîh, nr. 4109.
137-Molla Hüsrev, Dürer, 1/357.
138-Bilmen, Hukûk-ı İslâmiyye Kamusu, 2/86.
B) Nikâhları Geçici Haram Olanlar Belirli bir sebebe bağlı olarak kendisiyle evlenmesi geçici olarak haram olanlardır. Bu sebeplerin ortadan kalkmasıyla söz konusu haramlık da ortadan kalkar.
Nikâhları geçici haram olan kadınlar altı kısımdır: 1. Üç talâkla boşanmış kadın. Üç talâkla boşanmış olan bir kadın kocasına bir daha nikâhlanamaz. Ancak bu kadın normal olarak başka bir erkekle evlenir, aralarında cimâ gerçekleşir, sonra bu koca da vefat eder veya boşarsa iddet bekledikten sonra ilk kocasıyla evlenebilir.
2. Beşinci kadın. Nikâhı altında dört kadın bulunan bir erkeğin beşinci bir kadınla evlenmesi haramdır. 3. İki hısımla birden evlenmek. Bir kadınla kız kardeşini, halasını, teyzesini veya torununu aynı zamanda nikâh altında bulundurmak haramdır. Bunların yakınlığı kan bağıyla da olsa süt bağıyla da olsa aynı zamanda bir erkeğin nikâhı altında bulunmaları haramdır. Aynı anda nikâhlanmaları durumunda her ikisinin de nikâhı geçersizdir. Ama önce biriyle evlenilir de sonra diğeriyle evlenilirse, ikincinin nikâhı geçersiz olur. Fakat bir erkek nikâhı altındaki kadını boşar veya kadın ölürse, koca onun kız kardeşi veya bu hısımlarıyla evlenebilir.
4. Başkasının eşi. İslâm kadınlar için tek evliliği kabul etmiştir. Bu yüzden başkasının nikâhlısı ile evlenmek haramdır. Bir kadın aynı zamanda ancak bir erkekle evli olabilir.
5. İddet bekleyen kadın. Kocası ölmüş veyahut boşanmış olup da iddet bekleyen kadın ile evlenmek haramdır.
6. Ehl-i kitap olmayan gayri müslim kadın. Müslüman bir erkeğin Ehl-i kitap olmayan bir kadınla evlenmesi haramdır. Ancak bu kadın müslüman olduğu zaman evlenme yasağı kalkar.
Bir müslüman erkek, yahudi veya hıristiyan bir kadınla evlenebilir. Tavsiye edilmez fakat haram değildir. Ancak müslüman bir kadın yahudi veya hıristiyan bir erkekle evlenemez. Evlenirse haramdır. Nikâh bozulmalıdır.139
Ateşe, güneşe, hayvana, puta, insana tapan, yer gök tanrısı diye iki ilâh inancına sahip olan, tabiata ilâh diye inanan veya hiçbir dine inanmayan kimselerle evlenmek haramdır. Böyle bir erkek veya kadın müslüman olduklarında kendileri ile evlenmek helâl olur.
139-Mevsılî, el-İhtiyâr, 3/86-88; Meydânî, el-Lübâb, 2/5.
Geçici Süre Evlilik Teklifi Yapılamayanlar Şu kadınlara belirli bir süre açıkça evlilik teklifi yapılamaz: 1. Kocası tarafından boşanıp iddet bekleyen kadına.
2. Kocası öldüğü için ölüm iddeti bekleyen kadına. Boşanmadan dolayı iddet bekleyen kadına açık olsun üstü kapalı olsun evlilik teklifi yapılamaz. Fakat kocasının ölümünden iddet bekleyen kadına üstü kapalı şekilde teklif yapılabilir.140
Üstü kapalı evlilik teklifi, açıkça söylenmeyen ancak sözün gelişinden anlaşılan bir tekliftir. Örneğin, ''Senin gibi kadını kim bulur?'', ''Allah'tan senin gibi sâliha bir kadını bana nasip etmesini dilerim'' gibi sözler üstü kapalı evlilik teklifi niteliğindendir.
3. Başkasının istediği kadına. Başkası tarafından istenmiş ve sözü kesilmiş bir kızı istemek câiz değildir. Peygamber Efendimiz (s.a.v) bu konuda şöyle buyurmuştur:
''Mümin müminin kardeşidir. Bir müminin, diğer mümin kardeşinin satışına engel olması veya onun söz kestiği kızı istemesi helâl değildir.''141
Bu durumda olan bir kadın da başkası ile evlenmeye teşebbüs ederse sorumludur. İddeti bitmeden, kendisini isteyen kimse çekilmeden veya yapılmışsa nişan bozulmadan başkası ile evlenme görüşmesi yapmamalıdır. Ancak bir kadını aynı zamanda değişik kimseler isteme niyetinde bulunabilir. Hepsi de bu niyetlerini kendisine iletmiş olabilir. Kadın birini tercih edip söz ve karar verildiği zaman, diğerlerinin isteme yolu kesilir.
140-Bakara 2/235. Şâfiîler'e göre bâin talâkla boşanan kadına da üstü kapalı evlilik teklifi yapılabilir (İbn Kudâme, el-Mugnî, 3/136).
141-Konuyla ilgili hadisler için bk. Buhârî, Büyû', 58 (nr. 2140); Müslim, Nikâh, 51 (nr. 1413); Ebû Davud, Nikâh,16 (nr. 2080); Ahmed, Müsned, 2/274; İbn Hibbân, Sahîh, nr. 2046-2048.
Mürşid